‘’Η Διεθνής καμπάνια ενάντια στο ΙΚΕΑ στην Ιταλία’’
από τους ClashCityWorkers
‘’Ένα χτύπημα σε έναν από μας, είναι χτύπημα σε όλους μας’’
Πάρτε μια κλασσική απεργία, όπου κουνάς τη σημαία σου ή ανεβαίνεις σε μια στέγη για να διαμαρτυρηθείς.. μπορείς να περάσεις όλη σου τη ζωή εκεί και τίποτα δεν θα αλλάξει. Τέρμα πια στις απεργίες πείνας! Ήρθε η ώρα να πεινάσει ο εργοδότης! Όσο για εμάς, υποφέρουμε αρκετά καθημερινά στον χώρο εργασίας. Αυτός δεν είναι ο δικός μας αγώνας, είναι ο αγώνας όλων μέσα στην κρίση: αν κερδίσουμε σε ένα τόπο, οι συνθήκες γίνονται καλύτερες για όλους (Συνέντευξη του Μοχάμεντ Αραφάτ, εργαζόμενο στον τομέα των logistics, Uninomade.org, 01/11/2013)
‘’Ο εργαζόμενος στην αποθήκη δεν έχει τίποτα να φοβάται’’: αυτό είναι το σλόγκαν που στηρίζει την εθνική μέρα κατά του IKEA, που ξεκίνησε από τα δύο σωματεία βάσης S.I. Cobas και ADLCobas για τις 26 Ιούλη. Η καμπάνια εναντίον της γνωστής συναρμολόγησέ-το-μόνος-σου εταιρείας επίπλων εγγράφεται εντός ενός ευρύτερου κύκλου αγώνων στον τομέα των logistics, που ξεκίνησαν στις πικετοφορίες του 2008 με το μπλοκάρισμα της εισόδου της αποθήκης της εταιρείας Bennet στο Origio. Αυτοί οι αγώνες, που συμπεριλαμβάνουν αρκετές εταιρείες (όπως η TNT, η DHL, η Esselunga, η Granarolo) προέκυψαν από τις διεκδικήσεις των εργατών για καλύτερες συνθήκες εργασίας, δικαιότερους μιθούς και την προστασία της αξιοπρέπειας των εργατών, και έχουν θέσει στο στόχαστρο ένα διεστραμμένο σύστημα outsourcing που χρησιμοποιείται από τις εταιρείες προκειμένου να αποφύγουν να συμμορφωθούν με τις συλλογικές συμβάσεις και με τις εγγυήσεις που θα πρέπει να καταβάλλονται στους εργαζόμενους.
Ο τομέας των logistics στην Ιταλία έχει όντως την ιδιαιτερότητα να βασίζεται στο outsourcing των συμβάσεων σε εξωτερικές ‘’συνεργασίες’’[1], οι οποίες λειτουργώντας με αυτη την ιδιότητα, επιτρέπουν στους ‘’συνεργάτες’’ να μειώνουν τα εργατικά κόστη, αποφεύγοντας υποχρεώσεις των συμβάσεων και επι της ουσίας συγκροτώντας μια ενδιάμεση οντότητα ανάμεσα στους εργαζόμενους και τον (πραγματικό) εργοδότη, ο οποίος μπορεί πλέον να κρύβεται πίσω από το άλλοθι του ‘’εγώ δεν γνώριζα’’.
Αυτό το σύστημα εκμετάλλευσης επιδεινώνεται περαιτέρω από το γεγονός ότι η μεγάλη πλειοψηφία του εργατικού δυναμικού στον τομέα των logistics αποτελείται από μετανάστες, το πιο ευάλωτο κομμάτι του εργατικού δυναμικού. Οι μετανάστες όχι μόνο αναγκάζονται να υφίστανται τις ίδιες απαράδεκτες εργασιακές συνθήκες με τους Ιταλούς συναδέλφους τους, αλλά και να αντιμετωπίσουν ένα σύστημα λαϊκού και θεσμικού ρατσισμού, ενσωματωμένο στον μεταναστευτικό νόμο ‘’Bossi- Fini’’ του 2001. Σύμφωνα με αυτόν η άδεια παραμονής των μεταναστών στη χώρα υπόκειται στην σύμβαση εργασίας τους, κάνοντας τους εύκολα θύματα για τους εργοδότες.
Η περίπτωση του αγώνα των εργαζομένων του ΙΚΕΑ δεν αποτελεί εξαίρεση στο σύστημα που περιγράψαμε παραπάνω: οι εργαζόμενοι στις αποθήκες στο εργοστάσιο του ΙΚΕΑ στην Piacenza είναι κυρίως μετανάστες και δεν έχουν προσληφθεί απευθείας από την εταιρεία. Αντίθετα, προσλαμβάνονται μέσω της κοινοπραξίας της CGS. Στα μέσα Οκτώβρη το 2012 οι εργαζόμενοι ξεκίνησαν απεργία ενάντια στους πενιχρούς μισθούς τους και για μια πιο ισότιμη κατανομή του φόρτου εργασίας. Αυτός ο αγώνας για την απλή συμμόρφωση με την συλλογική σύμβαση εργασίας και με τα πιο βασικά εργασιακά δικαιώματα συνάντησε άμεσα την αντίσταση της CGS και του IKEA, των οποίων η απόφαση ήταν να μην παραχωρήσουν κανένα δικαίωμα στους εργάτες και να μειώσουν την δύναμή τους μέσα από τιμωρητικές ενέργεις και απειλές για διαθεσιμότητα, μετάθεση ή απόλυση των εργατών που συμμετείχαν στον αγώνα. 107 εργάτες απολύθηκαν με την αιτιολόγηση ότι η απεργία είχε προκαλέσει ζημία για τις συνεργαζόμενες εταιρίες στις παραγγελίες που έρχονταν από το ΙΚΕΑ. ‘’ 107 δουλειές στον αέρα εξαιτίας των διαμαρτυριών των εργαζόμενων’’, ήταν ο τίτλος της τοπικής εφημερίδας ‘’IlPiacenza’’: δεν χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να διαβάσουμε τα ψιλά γράμματα και να καταλάβουμε ότι οι εργάτες απολύθηκαν επειδή τόλμησαν να απαιτήσουν την τήρηση βασικών κανονισμών σύμβασης, εργασιακής υγείας και κανόνων ασφαλείας.
Μετά από μήνες αγώνα, οι εργαζόμενοι αποταστάθηκαν τον Ιανουάριο του 2013. Αλλά το ΙΚΕΑ δεν ήταν έτοιμο να υποχωρήσει: τον προηγούμενο Μάιο, 33 από τους πιο ενεργούς και συνδικαλιζόμενους εργάτες τέθηκαν σε διαθεσιμότητα και αργότερα 24 από αυτούς απολύθηκαν.
Σε αυτό το πλαίσιο η SICobas και η ADLCobas κάλεσαν σε εθνική μέρα αλληλεγγύης στις 26 Ιούλη. Η ανάγκη να ενισχυθεί η συμμαχία εναντίον του ΙΚΕΑ είναι άμεση, ειδικά δεδομένης της διστακτικότητας της εταιρείας να υποκύψει στα αιτήματα των εργαζομένων και να διαπραγματευτεί. Υπό αυτή την ανάγκη, πολλοί άλλοι υποστηρικτές (εναλλακτικά μέσα, συλλογικότητες φοιτητών, άλλα σωματεία κτλ.) στήριξαν την καμπάνια και οργάνωσαν διαδηλώσεις σε 13 πόλεις, εξαπλώνοντας την αλληλεγγύη και έξω από τα σύνορα της Ιταλίας, με διαμαρτυρίες στην Κόρδοβα, στο Βερολίνο, στη Βιέννη και στο Αμβούργο.
Η απάντηση του ΙΚΕΑ σε αυτή την μέρα δράσης δεν άλλαξε από την προηγούμενη μη-διαπραγματευτική γραμμή του. Σε καμία περίπτωση αυτό δεν σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι και οι αλληλέγγυοι σε αυτούς σταματάνε τον αγώνα. Η άρνηση του ΙΚΕΑ να υποχωρήσει δεν μας εκπλήσσει: η διοίκηση γνωρίζει ότι έχει πολλά να χάσει από την νίκη των εργαζομένων, πολύ πέρα από την Piacenza. Το λέμε και οι ίδιοι: ΄΄Ο αγώνας του ενός είναι αγώνας όλων’’. Η διοίκηση του ΙΚΕΑ ξέρει πως κάθε δικαίωμα που κερδίζεται στην Piacenza είναι μια νίκη για όλους τους εργαζόμενους του ΙΚΕΑ. Όπως ο AldoMilani, ο εθνικός συντονιστής για την SICobas έχει δηλώσει σε συνέντευξη με θέμα τους αγώνες στο Granarolo[2]: Στην Bartolini, την TNT, την DHL, την GLS κλπ έχουμε πετύχει κάποιες νίκες που θέτουν υπό αμφισβήτηση την συλλογική σύμβαση και προετοιμάζουν το έδαφος για την κατάργηση του συστήματος των εξωτερικών συνεργασιών[3].
Επιπλέον, η σημασία του αγώνα των εργαζομένων του ΙΚΕΑ στην Piacenza ταξιδεύει πέρα από τα εθνικά σύνορα: το ΙΚΕΑ είναι μια πολυεθνική εταιρεία που λειτουργεί παγκόσμια. Η αποθήκη στην Piacenza είναι μόνο ένας από πολλούς κόμβους που συνθέτουν μεγάλες αλυσίδες παραγωγής και προμήθειας που λειτουργούν εντός μιας διεθνούς κλίμακας. Έτσι, οι εργαζόμενοι στην Piacenza έχουν πολλά περισσότερα κοινά με τους εργαζόμενους στην Πολωνία, την Αργεντινή ,τις Η.Π.Α., την Κίνα ή οπουδήποτε αλλού απ’ ότι νομίζουν:
΄΄Έχει διατυπωθεί πως η παγκοσμιοποιημένη παραγωγή όχι μόνο δημιουργεί μια παγκόσμια εργατική τάξη που όλο και περισσότερο μοιράζεται κοινές συνθήκες ζωής και εργασίας, αλλά επίσης δημιουργεί ένα παγκόσμιας κλίμακας εργατικό δυναμικό που συχνά έχει απέναντί του τον ίδιο πολυεθνικό εταιρικό εργοδότη’’ (Silver 2003:9).
Από τη μία, αυτά τα παγκόσμια δίκτυα επιτρέπουν στο κεφάλαιο να μεταφέρει την παραγωγή όταν τα αιτήματα των εργαζομένων γίνονται ‘’απαιτητικά’’ ( και εν γένει όταν οι συνθήκες κερδοφορίας τίθενται σε κίνδυνο), κάνοντας την θέση του ‘’αγώνα για τον πάτο’’[4] μια πραγματική απειλή. Από την άλλη, αν απλά αντιστρέψουμε την οπτική μας μπορούμε να δούμε πώς η τοποθέτηση εντός διεθνών αλυσίδων παραγωγής και διανομής μπορεί να διευρύνει το πεδίο των εργατικών δράσεων.
Επιπλέον, η κινητικότητα του κεφαλαίου δεν είναι απεριόριστη: η ικανότητά του να μετακινεί την παραγωγή σε κάθε γωνιά του κόσμου- όπου τα κόστη εργασίας και τα επίπεδα εργατικής οργάνωσης είναι χαμηλά- εξαρτάται έντονα από το δίκτυο μεταφοράς και αποθηκών που συγκροτούν τον τομέα των logistics , που επιτρέπει την παγκόσμια κίνηση των εμπορευμάτων. Αυτό το δίκτυο όμως, απαιτεί την δημιουργία χωρικών διαμορφώσεων που είναι σταθερές[5], όπως συγκεκριμένες περιοχές δραστηριότητας όπου τα εμπορεύματα στοκάρονται, ταξινομούνται και διανέμονται. Αυτό κάνει δύσκολη και δαπανηρή για το ΙΚΕΑ και άλλες εταιρείες την μεταφορά των επιχειρήσεων αλλού. Η αποθήκη του ΙΚΕΑ στην Piacenza είναι ένα παράδειγμα: παρά την αρχική αντίδραση του ΙΚΕΑ στις απεργίες του 2012, που ήταν να απειλήσει ότι θα μετακινηθεί κάπου αλλού, η κεντρικότητα που έχει ο πόλος των logistics στην Piacenza για την πολυεθνική εταιρεία[6] όχι μόνο ακύρωσε κάθε πλάνο μετακίνησης αλλά κινητοποίησε νέες επενδύσεις από την εταιρεία (και από άλλες πολυεθνικές όπως η Whirlpool και η Amazon).
Ότι έχει ειπωθεί μέχρι στιγμής αφορά τις αντικειμενικές συνθήκες εντός των οποίων συμβαίνει ο αγώνας μας: η παγκόσμια οικονομία διαρκώς ενσωματώνεται, όχι μόνο μέσα από τα οικονομικά αλλά και μέσω μεγάλων αλυσίδων παραγωγής και προμήθειας που διαπερνούν τα εθνικά σύνορα. Ο κόσμος, λοιπόν είναι ακόμα πιο ενοποιημένος. Τουλάχιστον απ’ την πλευρά του κεφαλαίου: δεν υπαρχει καμιά αμφιβολία ότι η αστική τάξη λειτουργεί σε παγκόσμιο επίπεδο, και μάλιστα επιτυχώς. Και ότι έχει απέναντί της ένα προλεταριάτο που, αντιθέτως, λειτουργεί στην καλύτερη περίπτωση εντός των εθνικών συνόρων. Το ζήτημα εδώ είναι υποκειμενικό. Η μετατροπή σε πολιτικό υποκείμενο, ικανό να λειτουργεί σε παγκόσμιο επίπεδο είναι η πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο- από τους εργάτες της αποθήκης στην Ιταλία, στους εργαζόμενους στην Lear στην Αργεντινή, περνώντας από αυτούς που εκμεταλλεύεται η βιομηχανία fastfood στην Αμερική ή στα Κινέζικα εργοστάσια- τώρα περισσότερο από ποτέ.
Για αυτό τον λόγο, ο αγώνας στο ΙΚΕΑ στην Piacenza- ο οποίος ξαφνικά έχει λάβει διεθνείς διαστάσεις- μιλάει πιθανά σε όλους τους εργαζόμενους του κόσμου. Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότεροι πρωταγωνιστές του είναι μετανάστες εργάτες, πολλοί απ΄τους οποίους έφτασαν στην Ιταλία μετά την συμμετοχή τους στην Αραβική Άνοιξη. Η στήριξη του αγώνα στο ΙΚΕΑ δεν σημαίνει μόνο την στήριξη των εργαζόμενων της Piacenza, αλλά μπορεί να βοηθήσει να μπουν τα θεμέλια για ένα πραγματικό διεθνισμό.
[1] Η ιδιαιτερότητα με τον τομέα των logistics στην Ιταλία δεν είναι η στρατηγική του outsourcing αυτή καθεαυτη, που υιοθετείται ευρέως, αλλά ο ρόλος που οι συνεργασίες έρχονται να παίξουν εντός αυτού. Το σύστημα των συνεργασιών έχει επεκταθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες εντός του Ιταλικού οικονομικού ιστού, συγκεκριμένα στα logistics, στο λιανικό εμπόριο και στον τομέα παροχής υπηρεσιών. Σαν μια μορφή συμμαχίας μεταξύ του κεφαλαίου και της εργασίας (προς όφελος της τελευταίας) και σύμφωνα με τις αρχές της αμοιβαιότητας και της δημοκρατικής συμμετοχής, οι συνεργατικές είναι σήμερα ‘’προσωρινές αντιπροσωπείες’’ που εγγυώνται ένα ευέλικτο εργατικό δυναμικό για ένα σύστημα παραγωγής και διανομής βασισμένο στη λογική ‘’πάνω στην ώρα’’.
[2] Οι εργαζόμενοι στην εταιρεία γαλακτοκομικών Granarolo ξεκίνησαν απεργία τον Απρίλιο του 2013 για να απαιτήσουν δικαιότερους μισθούς και την κατάργηση της παρακράτησης 35% του μισθού τους με την δικαιολογία μιας μονόπλευρα διαγνωσμένης ‘’κατάσταση κρίσης’’. Η Granolo απέλυσε 41 από τους εργαζόμενους που απεργούσαν και τους μήνυσε για την καταστροφή της δημόσιας εικόνας της εταιρείας. Αλλά οι εργαζόμενοι δεν παραιτήθηκαν απ’ τον αγώνα και πολύ πρόσφατα κατάφεραν να υποχρεώσουν την Legacop(η εν λόγω ‘’συνεργατική’’) να υπογράψει μια συμφωνία που προβλέπει την αποκατάσταση των εργαζομένων και την απόσυρση των κατηγοριών εναντίον τους.
[3] Πηγή: sicobas.org/granarolo/1631-vincere-e-possibile-generalizzare-la-logistica-delle-lotte
[4] Η θέση αυτή εξηγεί την κρίση την οποία περνάει το εργατικό κίνημα τις τελευταίες δεκαετίες ρίχνοντας την ευθύνη στην υπερκινητικότητα του κεφαλαίου και την επακόλουθη δημιουργία ‘’μιας αγοράς εργασίας στην οποία όλοι οι εργαζόμενοι του κόσμου αναγκάζονται να ανταγωνιστούν’’ (Silver 2003:3-4)
[5] Για περισσότερα επάνω στην παραγωγή του ‘’αμετακίνητου κεφαλαίου’’, δείτε TheLimitstoCapital, DavidHarvey
[6] Η Piacenza είναι ένας στρατηγικός κόμβος που δίνει στο ΙΚΕΑ πρόσβαση στην αγορά της περιοχής της Μεσογείου.